Dla kogo są badania wydolnościowe? Dla każdego!

Badania wydolnościowe z roku na rok zyskują na popularności. Jeszcze kilka lat temu domena tylko czołowych zawodników, dziś stają się wręcz standardem dla wielu osób nawet czysto rekreacyjnie uprawiających kolarstwo czy inne sporty wydolnościowe. Z kolei dla osób nie uprawiających żadnych aktywności wyniki badań wydolnościowych mogą być impulsem do tego, żeby zacząć coś robić dla swojego organizmu. Na pewno się odwdzięczy lepszym samopoczuciem :)

Wracając jednak do kolarstwa, czy też ogólnie sportów wydolnościowych, to w zasadzie bez badań wydolnościowych nie da się efektywnie trenować. Poniżej trzy element

1Obiektywne wyznaczenie progów (i stref)

Obrany cel treningowy opiera się na pracy z konkretnymi obciążeniami, które angażują odpowiednie szlaki energetyczne. Problem w tym, że obciążenia te należy zdefiniować indywidualnie dla każdego zawodnika i określić jakie zakresy tętna/mocy odpowiadają zaangażowaniu którego metabolizmu. Powszechnie odbywa się to poprzez określanie stref tętna dzięki obliczaniu ich z tętna maksymalnego. Sposób ten opiera się na dwóch założeniach:

• Tętno maksymalne podlega systematycznemu obniżeniu wraz z wiekiem w tempie 1 ud./min./rok. Zatem uniwersalnym wzorem dla tego parametru jest: 220 – wiek = HRmax.
• Procentowe zakresy tętna odpowiadające pracy z zaangażowaniem konkretnego metabolizmu są stałe dla wszystkich.

Niestety w rzeczywistości tętno maksymalne nie koreluje aż tak jednoznacznie z wiekiem i jest zmienne międzyosobniczo, a progi metaboliczne nie występują u każdego przy tym samym procencie tętna maksymalnego (dodatkowo podlegają zmianom). Zatem szacowanie tych parametrów według wzorów daje jedynie ogólny pogląd na sprawę i często prowadzi do błędnego wyznaczenia obciążeń treningowych. Może np. okazać się że intensywność, którą definiujemy jako pracę w tlenie angażuje metabolizm mieszany (lub odwrotnie), co oznacza że nie pracujemy zgodnie z założeniami, które obraliśmy. Dlatego też szacowanie progów/stref tętna w oparciu o wzory odbija się na skuteczności i poprawności procesu treningowego.

W przypadku badania wydolnościowego progi metaboliczne określane są na podstawie fizjologicznej reakcji badanego na wysiłek, która odzwierciedlana jest przez dynamikę zmian poszczególnych parametrów mierzonych podczas testu. Pozwala to na obiektywne wyznaczenie progów z bardzo wysoką dokładnością. W praktyce treningowej daje nam to pewność że pracujemy z prawidłowymi obciążeniami i wystawiamy organizm na dokładnie takie bodźce jakie założyliśmy.

2Ocena zdolności wysiłkowych i wynikające z niej ukierunkowanie treningu

Podczas badania wydolnościowego zbierana jest ogromna ilość danych reprezentująca odpowiedź organizmu na zadane obciążenie. Oddech po oddechu monitorowane są parametry gazometryczne, układu oddechowego, tętno oraz cyklicznie badane jest stężenie mleczanu na przestrzeni intensywności od niskich do maksymalnych. Analiza zgromadzonych danych pozwala określić aktualne możliwości wysiłkowe badanego, a tym samym wskazać jego mocne jak i słabe strony. Dzięki temu jesteśmy w stanie określić, które obszary przygotowania należy potraktować priorytetowo i na jakie aspekty powinien być ukierunkowany proces treningowy w najbliższym czasie. Pozwala to precyzyjnie dobrać obciążenia treningowe i zaoszczędzić czas dzięki realizowaniu tej pracy, która faktycznie jest istotna i właściwa z punktu widzenia potrzeb badanego zawodnika.

3Monitoring procesu treningowego

Możliwości wysiłkowe nie są stałe a zdolność organizmu do adaptacji pozwala na podnoszenie ich poziomu w skutek realizowanego treningu. Dzięki cyklicznemu wykonywaniu badań wydolnościowych jesteśmy w stanie monitorować jak organizm odpowiada na prowadzony trening i czy zmiany, które trening ten indukuje pokrywają się z naszymi założeniami dla danego okresu. Dostajemy bezpośrednią informację o tym, czy na skutek wykonanej pracy nasze możliwości wysiłkowe wzrosły i jeśli tak, to w jakim stopniu. Jest to rodzaj informacji zwrotnej na temat jakości prowadzonego treningu. W oparciu o te dane modyfikujemy proces treningowy, tak aby ciągle był on skuteczny i dopasowany do potrzeb zawodnika.

Podsumowując badanie wydolnościowe nie zwalania nas z konieczności prowadzenia systematycznego i mądrego treningu, dbania o dietę i regenerację. Jest natomiast narzędziem, które pozwala nam uczynić ten trening o wiele bardziej skutecznym i zindywidualizowanym. Daje odpowiedź na pytanie o skuteczność naszej pracy oraz pozwala ją ukierunkować. Wszystko to przekłada się na większa precyzje i bezpieczeństwo w dążeniu do wymarzonego rezultatu.

Materiał powstał we współpracy z Laboratorium Przygotowania Fizycznego 4Sport LAB.